مورخان ایرانی چنگیز و جانشینانش را دادگستر و دين‌پرور خوانده‌اند و آنان را از تبار نور و دارندة فره ایزدی می‌دانستند. به دو روایت در این باب از دو مورخ ایرانی توجه کنید.[1]

الف) دادگري و دين‌پروري مغولان

شمس­الدين كاشاني از شعراي اواخر قرن هفتم و اوايل قرن هشتم هجري در تاریخ منظوم خود با نام شهنشه‌نامة چنگیزی دادگري و دين‌پروري چنگيزخان و غازان­خان را ستوده است. این دو صفت از مؤلفه­هاي مشروعيت­بخش ايران باستان بوده­ که در شاهنامه فردوسی نیز بارها آمده‌است:

                      " شـه دادكـر سايـــة ايـــزدست           ز فرمان او سركشيــدن بد است

                     جهان چون تنست و شهنشاه سر         دكـر مـــردم انـدر مهـــاي دكر ...

                     هــرآنكـه كـه شـاهي بود دادكر             بدو جز به دين پـروري ظن مبـر

                     كه پيــوسته با داد جفتست ديـن          بل اين عين آنست و ان عين اين

                     شه دادكــر را تو كـافـر مخـوان              كه دادست حق دين بدو در نهان

                     چو نوشين­روان در جهان داد كرد            محمد به نيـــكي ازو يــاد كرد

                     ازان شد بهـشت بريـــن جاي او           كه زي بخشش و داد بود راي او

                     چو چنگيزخان همچنيـن راد بود             هـمـه كار او دانـش و داد بــود...

                     هزار آفريـن برچنــان شهـريــار              كه او را غـزان خان بود يـادكـار

                     غـزان­خـان دريــا دل ابـر كــف                كه آمد دلش دُرّ ديــن را صدف

                     سزد كر كنـم هر زمــان آفريــن             ز جان بر خداي جهـان آفريــن

                      كه خلق جهان را بديــن شاد كرد         كه شـاهي بدو داد كو داد كــرد"

                                             (شهنشاه‌نامه کاشانی،دستنویس مجلس: 34 الف-33 ب)

 ب) مغولان از تبار نور  افسانه­ي آلان­قوا

بنا به روایت دو مورخ ایرانی، کاشانی و تبریزی، جدة چگیزخان مغول آلان قوا از نور آبستن شده است. این افسانه ما را به ياد مفهوم فرّ يا فرّه­ي ايزدي در انديشه­ي ايرانشهري می‌اندازد که از لوازم و اركان قدرت سیاسی و "مشروعيت‌بخش حكومت" بود. از رهگذر افسانه­ي آلان قوا، مورخان ما چنگيزخان و جانشينانش را از نور و فرزندان نورزاد خانم آلان­قوا شمرده­اند، که داراي فرّه­ي ايزدي هستند:

1) شمس­الدين كاشاني

شمس­الدين كاشاني در تاریخ منظوم شهنشه‌نامة چنگیزی در مورد چنگيزخان آورده است:

"بخفت او و بخت جوانش نخفت       كه با فــرّة ايــــزدي بود جفت"

                                                         (شهنشاه‌نامه کاشانی،دستنویس مجلس: 54 ب)

و افسانة آبستن شدن جدة چنگیز از نور را نیز چنین به نظم آورده است:

                 "یكي روشني تافتدر خان او                      كــه از پرتــوش تازه شد جــان او

                  بحكــم خــدا آنچـنـان دلـبــــري                      شـد آبستـن از نور بي شـــوهري

                   بهــنگــــام زادن بامـــر خـــــدا                       از آلان قوا ســه پسـر شــد جــدا

                   كــه فـرّالهـــي بــود يــارشـــان                     هـم آيـيــــن شـــاهي بود كارشان"

                                                                 (كاشاني،ن.خ.شماره­ي 585س­س:18 الف- 17 ب)

                  " از آن پــاك مـادر نبيـــر و پســر                     چو شاخ و بر و مـغز و روغن شمــر

                   همـان بيـــخ او استوارست و شاخ               بكستـرده­انـد در جـهـــان فـــــراخ

                   مـر آن شــاخها را شهــاننـد بــار                 چو چنكيــزخـان و غــزان شهـريـار"

                                                    (همان: 17ب – 17 الف)

كاشاني تعبیر "فرّه­ي ايزدي" و همچنين تركيب "فرّ الهي" را صراحتاً در چندين جاي تاريخ منظوم خود آورده است. وي به احتمال زياد  این موضوع را از جامع­التواريخ گرفته اما در اين زمينه به ويژه از احتمال تأسي وي به شاهنامه­ي فردوسي نيز نبايد غافل بود.

 2) شهنشاه­نامه­ي احمد تبريزي(چنگیزنامه)   

احمد بن محمد تبريزي مورخ قرن هشتم هجري صاحب منظومه­اي است با نام شهنشاه­نامه كه تاريخ مغولان را از عهد يافث بن نوح تا سال 738 هجري به نام ابوسعيد ايلخاني به نظم كشيده است. سرودن اين منظومه در بحر متقارب و به سبك شاهنامه­ي فردوسي هشت سال به طول انجاميده است. ظاهراً سروده شدن آن به امر ابوسعيد بهادرخان بوده است(صفا، حماسه سرایی. 1333: 358).

افسانه‌ی آلان قوا

                      مغل در ميان همه دوده باز                         زبردست و جنگ آور و رزمساز

                      به خال و به زلف و به دانه به دام                ز سيمين بران بر برآورده نام

                      چو آلا قوا سرفرازي نبود                          به مهر و به ماهش نيازي نبود

                      سپردند او را بس گفت و گوي                    به مردي جهانگير پرخاشجوي

                      يلي نام او بود دوبون دومان                      ز فولاس جنگ آور پهلوان[؟]

                      بياورد گل چهره تازه نهال                       دو فرزند فرخنده پي در دو سال

                      ازين دو جهاني به يكبارگي                      نشسته بر تخت بر بارگي

                      پري چهره و مرد والاگهر                        دو سه سال بردند با يكدگر

                      جوانمرد فرمانروا خسته شد                    لب نازنينش فرو بسته شد

                      بسوز از سر كامراني نماند                    نديده جهان در جواني نماند....

                      دو سه روز فرياد و زاري بود                    ز انده نبود آنك رادي بود

                      سوي جاي خود شد دگر بار[ه] او            دريغ آنك او رفت بيچار[ه] او

                      ز شون رهيدند و خوردند مي                     ز نو باز   كو چمگ و ني

                      دگر باره جستند از بزم كام                        بخوردند اگر پخته گر بود خام

                      سپه باز در بند برگ و نوا                         ز اندوه آزرده آلان قوا

                      دل از سوز تيره چو لاله شده                    پريشان چو مشكين كلاله شده

                      نديدي كسي رويش از مرد و زن                ازو برنخوردي بجز پيرهن

                      ز هر گونه گفتند با او سخن                     خرد پيشه يك رويه نيكو سخن

                      كه باشد كه او را به شاهي دهد              خديوي كزانش سپاهي نهد

                      برنجيد گفتا مگوئيد سخت                      نه خواهان شاهم نه جوياي تخت

                      ندارم سر ديدن هيچ كس                      مرا مرد ازين پس بود گور بس

                      درون پر زتاب و روان پر ز پيچ                    ز هر گونه گفتند نشنيد هيچ

                      نشسته يكي روز بر جاي خواب               بدو اختري تاخت چون آفتاب

 اندر زادن فرزندان آلان قوا از مادر

                      كه آن سرو بالاي پرهيزگار                       ز خورشيد تابنده شد باردار

                      مغل را نگر مردم ديگرند                         كه يك رويه از پشت ماه و خورند

                      سهي سرو بارور شد چو مريم به باد         مسيحا دمي را زناگاه زاد

                      شد آشفته بانوي خورشيد روي               يكي دخت را گفت بر من ببوي

                      كه باور كند اين سخن را ز من                 چه چاره چه گويند در انجمن

                      جهانا مرا رو سيه مي كني                    سپهرا تو باري نگه مي كني

                      ز هر گونه گفتند و او گفت باز                  به داراي دارنده ي كارساز

                      ز پشت كسي نيست اين بي گناه           ز تابنده چيزيست چون مهر و ماه

                      ببينيد سالار و سرور شود                      خداوند اورنگ و افسر شود

                      سخن كرد باور ازو خويش او                    كه او بود پرورده در پيش او

                      همه راست گفته نگفته دروغ                  ز رخسار او مهر و مه را فروغ

                      بر نازكش لاله و نسترن                          تر و تازه از لاله و نارون

                      سهي سرو آزاد فرّخ نهال                       سه فرزند آورد در پنج سال

                      ازين هر سه يكبار پر شد جهان                از آن ها كه بودند گيتي ستان

                      تني چند را يار خواهيم كرد                     خداوند نيرو و نامي بلند

                      سرائي كه گيتي ستان بوده اند               نيابان چنگيزخان بوده اند

                      جهانبخش گه گاه گيتي ستان                 چو تومندخان و چو قولاءخان

                      چو برنان بهادر نبودست كس                   بسوكا بهادر به كردار بس

پاسداشت زبان پارسی

احمد تبريزي، شهنشاه­نامه را در بارة مغولان اما به زبان پارسی سره سرود. و عهد کرده که هیچ واژه­هاي انیرانی در  آن بهکار نبرد. شاید گمان مي­كرد از اين را سروده 16 هزار بیتی وی بر شاهنامه­ي فردوسي برتری خواهد جست چرا که فردوسی گرچه کوشیده تا پارسی بسراید اما باز هم شماری واژه­ي بيگانه در آن راه يافته بود. تبريزي در پايان شهنشه‌نامه، از اين كه جز نامهایی، كه ناگزير از آوردن آنها بوده، يك واژه­ی تازی به كار نگرفته، ابراز خرسندي مي­كند:

"يكي نيست جز نام تــازي درو       نكه جون كند كس ببازي درو

  ز انديشه فرسوده شذ جان و تن      كه باشذ كه نامي بمــاند زمن"

                                                  (همان: 132 ب)

پای‌فشاری تبريزي در کاربرد واژه­هاي فارسي دري به گونه­اي است كه در تلميح قرآني،  به جاي عصاي موسي "چوب­پا" نشانده است:

"جه انديشه شير ژيان يار ما       ز موسي شوذ جوب­با اژدها"

                                        (همان: 131 الف)

این غیرت  ستودنی نسبت به زبان پارسی و آن ستایشهای شگفت از چنگیزیان از شگفتیهای دوگانه‌رویی ما ایرانیان است.