واج‌های گم‌شدۀ فارسی
مشهور است که در زبان فارسی چهار واج (حرف) هست که در عربی نیست و آن چهار واج عبارتند از «گ ژ پ چ». اما طبق روایت حمزۀ اصفهانی (ف 360 ق) در کتاب «التنبیه علی حدوث التصحیف» در زبان فارسی هشت واج بوده که در عربی قرن چهارم معادلی نداشته است، به این قرار:
1. واج میان فاء و باء (پ/ p) وقتی می‌گویی: «پا» (الرجل). و می‌گویی: «پنیر» (الجبن)
2. واج میان جیم و صاد (چ) وقتی می‌گویی: «چراغ» (السراج). و می‌گویی: «چاشت»: (الغذاء)
3. واج میان جیم و زای (چ) وقتی می‌گویی: «وازار» [واج‌زار] (السوق). و می‌گویی: «هوجستان» [هوج‌زستان] : (خوزستان)
4. واج میان کاف و غین (گ) وقتی می‌گویی: «گازر» (القَصّار). یا در اول سخنت می‌گویی: «گچ» (جَصّ)
اما چهار واج دیگر
5. واج میان فاء و باء همچنین (؟ w) وقتی می‌گویی: «لب» [لَو] (الشفه). و می‌گویی: «شَب» [شَو] (اللیل) - shaw- law
6. واج میان خاء و واو (ه‌و) وقتی می‌گویی: «خر» [ه‌ور] (الشمس). و خُرم [ه‌ورّم]: (الیوم)
7. واج شبیه واو : در حرف دوم کلمۀ «نَوْ» (جدید) و «بو» (رائحه)
8. واج شبیه یاء : در حرف دوم کلمۀ سیر (الشبعان) و شیر (الاسد). (همان یای مجهول است) sher / ser
منبع:
حمزة بن الحسن الأصفهاني (280 - 360 ق). التنبيه على حدوث التصحيف. المحقق: محمد أسعد طلس. راجعة: أسماء الحمصي - عبد المعين الملوحي. بيروت: دار صادر - (بإذن من المجمع العلمي العربي بدمشق). الطبعة: الثانية، 1412 هـ - 1992 م.
🎋یک واج دیگر پارسی🎋
👈 محمدبن جریر طبری (ف 310 ق) نیز از یک واج فارسی (س‌ز) یاد کرده است:
9. واج میان سین و زای در پارسی در کلمۀ ضحاک (س‌زحّاک)
ذکر بیوارسب که همان الازدهاق است: عرب او را ضحاک می نامد و حرف میان سین و زای پارسی را ضاد می‌گذارد و هاء را حاء و قاف را کاف. (تاریخ طبری 1 /194)
📔 تاريخ الطبري = تاريخ الرسل والملوك،
المؤلف: محمد بن جرير بن يزيد بن كثير بن غالب الآملي، أبو جعفر الطبري (المتوفى: 310هـ)
الناشر: دار التراث - بيروت
الطبعة: الثانية - 1387 هـ