مدعای این جستار این است که حذف عناصر جمله از شاخصهای برجسته در سبک سعدی است که سخن وی را در میان شاعران فارسی متفرد و یگانه ساخته است. فرض این مقاله بر این است که یکی از عوامل ایجادی سخن «سهل و ممتنع» در سبک سعدی حذف است. واژه اندازی، کاهش عبارت و حذف بند و جمله نشان می‌دهد که بلاغت‌ورزی او از رهگذر «نگفتن» است و نه «گفتن»؛ او با شگردهای کاستن، سخنش را آراسته نه با افزودن. این جستار برای اثبات این فرض، انواع حذف و ارزش بلاغی آنها را در غزل سعدی بررسی می‌کند. حذفهای سعدی را نوعی نادستورمندی هنری و در عین حال شاخصۀ سبکی وی قلمداد می‌نماید و این شگرد را به لحاظ ارزش هنری و بلاغی‌اش در شمار صناعات دستوری بلاغت به حساب می‌آورد.

این مقاله در سخن عشق، جشن نامۀ استاد حسن انوری (تهران: سخن، 1395) ص 449-483 منتشر شده است.

دریافت اصل مقاله