چرا پیشینۀ تحقیق مهم است؟
اگر محقق تازهکاری بپرسد چرا باید پیشینه تحقیق را با جدیت مطالعه و ارزیابی کنیم؟ در پاسخ میگوییم که قبل از شما پژوهشهایی مرتبط با موضوع شما انجام شده و شما باید آنها را دقیقا مورد بررسی قرار دهید. براي تعيين هدف و تنظيم سؤالهاي تحقيق، نیاز دارید که منابع و اسناد مربوط به موضوع خود را دقیق بررسی كنید، تا بدانید كه پژوهشتان در کجای روند مطالعات آن موضوع تخصصی قرار میگیرد.
بررسی پيشينهی بحث در واقع يك مرور انتقادی است و تا آنجا بايد پيش رود كه پيشزمينهی تاريخي مسئله را روشن كند و جايگاه تحقيق شما را در ميان پژوهشهای انجام شده نشان دهد. از یاد نبرید که مخاطبان اصلی مقالهی پژوهشي، صاحبنظران در آن موضوع هستند. از سویی نقلِ قول و استناد علمي به آثار پيشين، بخشي از مسئوليت تحقيقي و علمي مؤلف است. خلاصه آنکه در انجام یک پژوهش علمی لازم است که:
- ارتباط کار خود را با پژوهشهایی که دیگران در آن زمینه انجام دادهاند روشن کنید.
- بدانید چه كساني به قلمرو مسئلهی شما نزديك شدهاند.
- مطمئن شوید که كسي به پرسشهاي شما پاسخ نداده است.
- جنبههایی را که پژوهشهای قبلی به آن توجه نکردهاند شناسایی کنید.
- روند تکاملی پژوهشها را تا این لحظه که قصد شروع تحقیق را دارید بشناسید
- به ضرورت تازگی و نوآوری در پژوهش خود بیندیشید و میزان آن را تعیین کنید.
- روشهای موفق در پژوهشهای قبلی را به کار گیرید.
- از تکرار شکستهای قبلی و کاربرد روشهای بینتیجه پیشگیری کنید.
- از دوبارهکاری و تکرار بپرهیزید.
تسلط بر ادبيات تحقيق، شما را در تعريف مسئله، طراحی پرسش، نوشتن فرضيههای تحقيق راهنمايي ميكند. بررسی کارهای انجام شده شما را از میزان آشنایی صاحبنظران با موضوع آگاه میکند و کمک میکند تا استعداد و انتظارات مخاطبان مقاله یا رسالهی دانشگاهی را شناسایی کنید و بدانید پژوهش را چگونه طراحي، مديريت و اجرا كنید. همچنین شما را ياري ميكند تا پرسشهايتان را پالايش كنید و پرسشهاي دقيق و تيزبينانهاي دربارهی مسئله طرح نمايید.
میبینید که مرجعشناسي و شيوهی شناسایی و ارزیابی منابع، مؤثرترین اصل در پژوهش دانشگاهي است. بايد به اندازهی كافي منابع و مراجع دربارهی موضوع در دسترستان باشد تا به پیشینهی تحقیق تسلط پیدا کنید. براي جستوجو دقت و حوصلهی كافي به خرج دهيد. ممكن است عنوانهاي جالب و جذابي پيدا كنيد، اما به راحتي به اصل منبع دست پيدا نكنيد.
روش بررسی پیشینهی تحقیق
در جستجو و بررسی منابع پیشینهی پژوهش این مراحل را طی کنید:
1) واژگان کلیدی مسأله تحقیق را مشخص کنید
2) منابع اطلاعات را با کمک واژگان کلیدی شناسایی کنید.
3) منابع مرتبط با مسئلهی پژوهشی شما را انتخاب کنید.
4) منابع یافته شده را بر اساس اولویت ارتباط با موضوع تحقیق خود طبقهبندی کنید.
5) چکیدهی محتوای هر منبع را بنویسید
6) منابع اصلی را نقد و ارزیابی کنید.
7) از منابع و پیشینه پژوهش یک تصویر روشن، با نظم سالشمارانه بانگاهی انتقادی بنویسید.
از یاد نبرید که این بخش را باید قبل از تهیه پرپوزال تحقیق بنویسید.