این جمله را تند بخوانید:

شـک ندارم که جمله دوبار خواندید، تا بفهمید که آقا یا خانم جهانی و خیابانی دیدار داشته‌اند.

یـکی از دشواریهای خط فـارسی در سنجش با خطهای مردمان باختری لـاتین‌نویس، نبود نویسۀ درشت(capital letter)  در فـارسی است. نـویسۀ بزرگ در زبانهای مبتنی بر لـاتین، سـریلیک و ارمنی ارزش دلالی و رسانگی مهمی دارد؛ از جمله: برای نشان دادن آغاز جمله، نامهای ویژه و کوته‌نوشتها. هـنگامی که نمی‌فهمم جمله آغاز شده، یا نمی‌فهمم این واژه در این نوشته، نام خاص است از خواندن، دلگیر می‌شوم. بـویژه هنگامی که می‌بینم دانشجوی خارجی، علمیت و خاص بودن اسمهایی مثل سـپهری، فـرشچیان، نـظامی، هـدایت را نمی‌داند و در لغت‌نامه دنبال معنی آنها می‌گردد و معنی‌های خنده‌داری برای متن سر هم می‌کند. هـمین که می‌فهمد دنبال معنی نام یک شاعر یا نویسندۀ مشهور ایرانی بوده آه از نهادش بر می‌آید.

اگر جملۀ بالایی را به این صورت می‌نوشتم:

حـرف درشت در دو کلمۀ جـهانی و خـیابانی شما را نگاه می‌داشت و می‌گفت: تند نروید با دو اسم خاص روبرو هستید. اگر ما فـارسی زبانها به شکل درشت نویسه‌ها عادت کنیم هنگام خواندن نامهای خاص خارجی در روزنامه و رمان دچار خطا نمی‌شویم. خـارجیهای فـارسی‌خوان هم بدون هیچ توضیحی می‌فهمند که جـهانی و خـیابانی دو اسم خاص هستند.

این روزها بیشتر کاربران خط فـارسی نامهای خاص را داخل «گیومه» می‌گذارند و در زبان عربی داخل (دو هلال) که دشوار است و متن پر می‌شود از نشانه‌های سجاوندی و از هم می‌گسلد.

آیا برای نشان دادن آغاز جمله و نوشتنِ نام‌ویژه در فـارسی نمی‌شود از حروف درشت استفاده کرد؟ اگر دقت کنید در این نوشته این کار را کرده‌‌ام. بـبخشید که نامأنوس است و می‌زند توی ذوقتان:

بـا امکانات فعلی، در نگارش رایانه‌ای می‌توانید برای درشت کردن هر حرف دستور حرف سیاه (Ctrl+B) را اجرا کنید. البته شکل درشت خیلی از نویسه‌ها مثل ب، ج، س، ص، ل، ک، م، ن و ... از کلمه جدا می‌شود و خنده دار هم هست:

بـرای جلوگیری از این گسست، پس از این که نویسه را نوشتید با دستور (shift+J) یک کشش پس از نویسه می‌آید. حالا نویسه و کشش را با دستور  (Bold=Ctrl+B)سیاه و درشت کنید تا به نویسۀ بعدی بچسبد. در دو شکل سـپتامبر دقت کنید، در اولی بعد از س کشش نیست و دومی بعد از س کشش هست به رنگ قرمز:

سپتامبر   ->  ســـپـتامبر

امید که روزی برسد که سازندگان قلمهای رایانه‌ای فـارسی از کاربران سفارش بگیرند تا برای هر یک از 32 نویسۀ فـارسی، یک فونت درشت بسازند. آن روز بـخشی از کژخوانیها و نارسانگی خط فـارسی حل می‌شود. ولی تا اهل زبان و کاربران خط فـارسی به این شیوه عادت نکنند هر تلاشی بی‌فایده است.

بـرای نرم افزار سازان ما، ساختن شکل سرنویسۀ درشت برای 32 نویسۀ فارسی کار دشواری نیست. آنها برای برخی نویسه‌های فـارسی و عربی مثل «چ» و «ع» چهار شکل ساخته اند (چـ   ـچـ   ــچ   چ/  عـ  ـعـ  ــع  ع) که در رایانویسی هر کدام خودگار سرجای خود می‌نشیند. پـس کار آنها آسان است. فـقط باید این شیوه عادت همگانی شود و گرنه هر گونه نوآوریی فراموش می‌شود. نـویسندگان رمان و شعر از آن‌جهت که خودشان برای رسم الخط آثارشان تصمیم می‌گیرند می‌توانند در این زمینه گام بردارند. کـتابهای درسی و اسناد رسمی و روزنامه‌ها از آن رو که خوانندۀ بسیار دارند.

‌مـحافظه‌کاران زبان و فرهنگ می‌دانند که با دگرگونیهای بزرگ در شیوۀ زندگی، ابزارها و نظامهای نشانه‌ای ملی باید دچار دگردیسی آرام شوند تا پایدار بمانند. چـرا که اگر برآورندۀ نیازهای نوین نباشند به زودی از چرخۀ پر شتاب زندگی کنار زده می‌شوند. 

یـک بندنوشت دیگر با سرنویسۀ درشت